OĞUZ KAĞAN DESTANI (Türklerin Kökeni)

[KOKTENGRIORGTR]

.Oğuz Kağan Destanı, Türk topluluklarının atası kabul edilen Oğuz Kağan'ın doğumu, olağanüstü güçleri, yeryüzünü fetheden seferleri ve soyundan gelen Bozok–Üçok şubeleriyle 24 Oğuz boyunun ortaya çıkışını anlatır.

OĞUZ KAĞAN DESTANI (Türklerin Kökeni)

Oğuz Kağan'ın olağanüstü doğumu, tek Tanrı'ya yönelişi, dört yöne yaptığı seferlerle cihan hâkimiyeti idealini kurması ve altı oğlundan türeyen Bozok–Üçok kollarıyla 24 Oğuz boyunun teşkilini anlatan kurucu destandır.



Câmiʿü't-Tevârîh minyatür geleneğinden bir sahne (Paris, BnF) – Kamu malı


Câmiʿü't-Tevârîh'ten hükümdar tasviri (Paris, BnF) – Kamu malı


Tam Metin

Gök ile yerin ayrıldığı çağlarda, Ay Kağan'ın oğlu dünyaya geldi. Çocuğun yüzü gök renginde, ağzı ateş gibi, gözleri gök gibi parlaktı; saçları ve kaşları kapkara idi. Doğduğu gün konuştu: "Ben Oğuz'um," dedi. Kırk gün geçmeden yürüdü, büyüdü, yiğit oldu.

Memlekette halkı yiyip bitiren bir canavar türemişti. Oğuz Kağan tek başına gitti, onunla savaştı ve canavarı öldürdü. Bunun ardından göğe yönelerek dedi: "Ey Tengri! Ben yalnız sana inanırım; yalnız sana kulluk ederim." Oğuz'un bu yönelişi, eski töreyi sürdüren babasıyla arasını açtı. Oğuz ordusunu topladı, savaştı ve tahta geçti.

Günlerden bir gün, gökten mavi bir ışık indi; ışığın içinden güzeller güzeli bir kız çıktı. Oğuz onu aldı; bu hatundan Gün, Ay ve Yıldız adlı üç oğlu oldu.

Bir başka seferinde büyük bir gölün ortasında ulu bir ağaç gördü. Ağacın kovuğunda bir kız vardı; onu da aldı. Ondan da Gök, Dağ ve Deniz adlı üç oğlu oldu. Böylece Oğuz'un altı oğlu tamamlandı.

Oğuz Kağan büyük bir toy (kurultay) kurdu. Ordularını yokladı, beylerini topladı. O gün gök tüylü, gök yeleli bir Kurt çıkageldi; ordunun önünde yürüdü. Oğuz, kurdu kut ve yol gösterici bildi.

Dört Yöne Seferler
Doğuya yürüdü: Ormanları, ırmakları aştı; denize vardı; kentler aldı.
Batıya yürüdü: Dağları geçti; batı denizini gördü.
Kuzeye yürüdü: Buzlu ülkelere ulaştı.
Güneye yürüdü: Sıcak diyarlara indi.

Her seferde kurt ordunun önünde yol gösterdi; Oğuz cihan hâkimiyetini böylece kurdu.

Dönerken altın bir yay ve üç gümüş ok bulundu. Oğuz altın yayı büyük oğullarına, okları küçük oğullarına verdi ve dedi ki: "Yay göktür; ok yerdir. Yay genişletir, ok hedefe varır."

Bozok–Üçok Düzeni ve 24 Boy
Oğuz Kağan altı oğlunu iki kola ayırdı: Büyükler Bozoklar (Gün, Ay, Yıldız), küçükler Üçoklar (Gök, Dağ, Deniz) oldu. Her bir kola bağlı boylara tamga (damga), tuğ ve ongun (totem) verdi; ülkedeki iş ve görevleri paylaştırdı. Böylece 24 Oğuz boyu teşkil edildi.

Ömrünün sonuna geldiğinde büyük bir toy daha verdi. Oğullarını, beylerini topladı ve şöyle vasiyet etti: "Bir olun, töreye uyun; düşmanla savaşın, dostla dost olun; kut'u kaybetmeyin." Duasını eder etmez Oğuz Kağan göçtü.

Akademik Değerlendirme
- Metin tabakaları: Uygur harfli doğu rivayeti İslâmiyet öncesi motifleri daha saf korur; Reşidüddin versiyonu ise Oğuz'u Nuh–Yafes silsilesine bağlar.
- Siyaset teorisi: Cihan hâkimiyeti ve merkezî töre düşüncesi, destanı kurucu metin yapar.
- Boy düzeni: Ebu'l-Gazi'nin Şecere rivayetleri 24 boyu sistematikleştirir.

Kaynaklar
- Uygur harfli rivayet: Oğuz Kağan Destanı – nüshalar ve değerlendirme
- Oğuz boyları: Ebu'l-Gazi Bahadır Han – Şecere-i Terâkime (Archive.org)
- Minyatürler: Wikimedia Commons (Kamu malı)